W dawnych opracowaniach, o prehistorii ziemi kołobrzeskiej pisano niewiele, dość powiedzieć, że zagadnienie to jedynie wzmiankowano. Nie powinno to dziwić, biorąc pod uwagę słabą wiedzę na ten temat i znikomą ilość znalezisk. A tak czytamy o tym w pracy „Kołobrzeg. Zarysie dziejów” pod redakcją T. Gasztolda, H. Kroczyńskiego i H. Rybickiego: „Południowe wybrzeże Bałtyku ukształtował ustępujący 10 tys. lat temu lodowiec. Zaraz też na tereny te zaczęli przybywać pierwsi myśliwi i zbieracza. W II tysiącleciu p.n.e. znane tu były już rolnictwo i hodowla. W końcu II tysiąclecia p.n.e. dorzecze Regi i Parsęty zamieszkiwała ludność kultury łużyckiej, a następnie pomorskiej. Odtąd archeolodzy stwierdzają już ciągłość osadniczą”. Następnie, autorzy przechodzą do wczesnego średniowiecza, czyli w naszym przypadku do historii z VII wieku. Co można i czy można coś powiedzieć o czasach starszych, o wiele starszych?

Odpowiedź na tak postawione pytanie jest pozytywna. Ślady działalności człowieka na terenie wokół Regi i Parsęty odnotowywano już w czasach niemieckich. Różnie bywało z ich rejestracją, tak samo jak różnie bywało z zainteresowaniem tematem. Dla przykładu, przez lata w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, przedmioty te leżały w magazynie. Co ważne i chcę to podkreślić, przeróżne nierozpoznane przedmioty, przez lata do muzeum przynosili mieszkańcy miejscowości w powiecie kołobrzeskim. Zainteresowałem się nimi dzięki Grupie Eksploracyjno-Poszukiwawczej „Parsęta”. Wspólnie z archeologiem Działu Historii Kołobrzegu, Ewą Kozak, przeprowadziliśmy kwerendę, która pozwoliła nam na spojrzenie na sporą grupę przedmiotów, ale o tym innym razem. Jak wskazuje cytat z książki, przez całe dekady za ważniejsze uznawano zabytki z okresu średniowiecza, niż te z czasów wcześniejszych. Być może kwestia kontekstu, rozpoznania, a być może zainteresowań miała wpływ na taką segregację. Ale muzeum to także magazyny i zbiory, które czekają na swój czas i ten czas nadszedł.

Powróćmy do czasów dawnych. Ustępujący lodowiec z okresu zlodowacenia bałtyckiego ok. 12 do 10 tysięcy lat temu, odsłonił obszary do tej pory człowiekowi nieznane. Kiedyś na portalu „Miastokolobrzeg.pl” pisałem o tym, jak wyglądał Kołobrzeg miliony lat temu, gdy były tu góry (przeczytaj). Nie to jest jednak naszym zainteresowaniem, a na uwadze mamy zainteresowanie człowieka. Wraz z ustąpieniem lodowca, zniknęła gigantyczna fauna. Powstająca na skraju epoki lodowcowej i polodowcowej kultura łowiecko-zbieracka, pozostawiła sporo śladów, ale nie natrafiliśmy jeszcze na tak stare zabytki na terenie ziemi kołobrzeskiej. Nie znaczy to, że ich tu nie ma. Wyroby z kości lub poroży renifera mogły i być znajdowane, ale nieprawidłowo zidentyfikowane mogły i nadal mogą być gdzieś obok nas. To samo dotyczy narzędzi z poroża jelenia. Taki wspaniały zabytek przed II wojną światową znaleziono w Krzecku w powiecie świdwińskim. W tym czasie, gdy zaludnienie na tych terenach było nieduże, ludzie żyli w dwu lub trzypokoleniowych rodzinach, prowadząc wspólne gospodarstwa domowe. Ich ważnym elementem był rewir łowiecki, na którym polowano w pojedynkę lub w niewielkich grupach. Każda osoba była ważna i aktywna w rodzinie. Musiała zapracować na posiłek, a więc być przydatna. Zdobycie posiłku wymagało wysiłku. Rewir łowiecki obejmował duże terytoria, liczące nawet 1000 km2. W kolejnych okresach rewiry te ulegały znacznemu zmniejszeniu, ale wiązało się to ze zwiększeniem populacji człowieka, czemu sprzyjały warunki klimatyczne. Sprzyjała temu także dostępność pożywienia. Poza łowiectwem, praktykowano rybołówstwo. Ważnym składnikiem diety była także roślinność. Praktykowano więc zbieractwo. W literaturze sporo uwagi poświęca się na przykład orzechom laskowym. Taki podział działalności ówczesnego człowieka zaobserwowano zresztą na malunkach naskalnych. Większych śladów z owego okresu nie posiadamy, ale jak pokazuje przykład pojedynczych znalezisk z okolic, tereny te, ze względu na bliskość morza i rzek, zawsze cieszyły się zainteresowaniem człowieka. Kwestia znalezienia różnych ciekawych pozostałości wydaje się być po prostu kwestią czasu. Do prowadzenia egzystencji w ramach obozowiska, wybierano tereny suche, nasłonecznione, ale przede wszystkim mające dostęp do źródła słodkiej wody.

Coraz to nowe zabytki, znajdowane na terenie ziemi kołobrzeskiej, uzmysłowiają nam, jak bogata i rozległa w zakresie działalności człowieka jest historia tego obszaru. Chciałbym, aby można było w sposób jak najbardziej przystępny pokazać to wszystko w jednym miejscu. I mam nadzieję, że we współpracy z ekspertami oraz partnerami Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, to się uda.

Robert Dziemba

Na zdjęciu: strumień równoległy do rzeki w dolinie Parsęty, miejscowość Ząbrowo, gmina Gościno