Wydawać by się mogło, że o historii naszego miasta napisano już wszystko i jedyne co można robić, to powielać to czy tamto. Taki stereotyp czasami nam towarzyszy, ale tak nie jest. Owszem, mamy "Kronikę Kołobrzegu", która porządkuje pewne fakty, ale kronikarski fach ma jedną wadę: ograniczone miejsce powoduje, że z wielu elementów trzeba zrezygnować. Popularyzując historię w ramach działalności Działu Historii Kołobrzegu w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, staram się ukazywać m.in. te pominięte aspekty. Dziś pierwsza część nowożytnej historii wodociągów kołobrzeskich, ale bez żadnej rocznicy czy innego impulsu. Może także dlatego, że ostatnio mocno skupiam się na tematyce walk o Kołobrzeg.

Nowy wodociąg, którym drewnianymi rurami tłoczono wodę z Parsęty do miasta, powstał w 1666 roku. Wcześniej, wodę pobierano ze stawu na Lęborskim Przedmieściu. Dawne rury ze średniowiecznego wodociągu można zobaczyć w Muzeum Miasta Kołobrzeg. W drugiej połowie XIX wieku, wraz z intensywnym rozwojem uzdrowiska, postanowiono rozwiązać problemy z wodą. O całości koncepcji, problemów i wykonanych prac, dowiadujemy się z pracy studyjnej po Pomorzu Zachodnim, wydanej drukiem w 1887 roku w Berlinie. Największy kłopot stanowiła sama rzeka. Latem, poziom wody w niej potrafił dość mocno opaść, w konsekwencji czego, był problem z zaopatrywaniem miasta. Wiosną i jesienią we znaki dawały się sztormy i cofki. Brak falochronu portowego powodował wpompowywanie do rzeki ogromnych ilości wody morskiej. Zimą z kolei lód skuwał powierzchnię rzeki. Za nowoczesnymi inwestycjami w wodociągi i kanalizację stoją dwaj kołobrzescy burmistrzowie: Hermann Haken i Joachim Kummert, którzy zarządzali miastem w okresie jego burzliwego rozwoju i rozbudowy. Jeszcze w XIX wieku zastanawiano się nad doprowadzeniem czystej wody do miasta ze specjalnych studni poza Kołobrzegiem. W kierunku Ząbrowa, nad Parsętą nie brakuje miejsc wodonośnych. Jak jednak czytamy, wykopane studnie charakteryzowały się wodą z dużą ilością żelaza, małą wydajnością, ale największym problem był fakt, że znajdowały się z dala od miasta. To oznaczało konieczność pompowania wody przez wiele kilometrów. Nie zdecydowano się na to.

Wraz z likwidacją kołobrzeskiej twierdzy, miasto pozyskało tereny forteczne, które wykorzystywano na inwestycje komunalne. W okolicy 8 i 9 dekady XIX wieku, w Kołobrzegu żyło około 17 tysięcy ludzi. Miasto miało 4 przedmieścia, w tym Ujście, gdzie znajdował się port. Jak podają autorzy opracowania technicznego, do Kołobrzegu rocznie przybywać miało wówczas 7 tysięcy kuracjuszy spragnionych morskich kąpieli. Aby wodociąg mógł być funkcjonalny i spełniać oczekiwania rozwijającego się miasta, zbudowano nową instalację przy Bastionie Magdeburg nad Parsętą, wykorzystując spiętrzaną wodę pomiędzy Stramniczką a kanałem ulgi, wpływającym w kierunku stawku w Parku Dąbrowskiego. Zachował się plan instalacji wodociągowej, a także plan samych wodociągów. Woda za pomocą koła była pobierana z rzeki, a następnie była tłoczona do miasta. W rezerwie była również pompa parowa, dzięki czemu woda mogła docierać na wyższe kondygnacje przy zachowaniu odpowiedniego ciśnienia. Woda z rzeki była filtrowana w specjalnej stacji filtrów. Nie będę tu zagłębiał się w działanie samych mechanizmów i pomp, bo jest to dość skomplikowane. W każdym razie - działało. Całość była bardzo wydajna jak na owe czasy. Dzienna produkcja wody wynosiła 3 tysiące metrów sześciennych dziennie. W sezonie letnim pisze się o zużyciu 120 litrów wody na mieszkańca. Największym problemem i tak były siły natury. Zimą - mróz, w pozostałe pory roku cofka, która powodowała spadek poziomu wody na jazie, a tym samym ograniczenie działalności koła wodnego. Ale wtedy z pomocą przychodził silnik parowy o mocy 35 koni mechanicznych.

W tym zestawie wodociągowym była również zbudowana w 1885 roku wieża ciśnień. Oddano ją do użytku 5 lipca. Jest to konstrukcja murowana w stylu neogotyckim, z żeliwną konstrukcją w środku, na szczycie której znajduje się zbiornik o pojemności ok. 800 metrów sześciennych. 200 metrów sześciennych w tym zasobie stanowiła rezerwa pożarowa dla miasta. Woda z rzeki była pompowana do wieży, a stamtąd następował rozbiór zawartości do kołobrzeskich domów. Dzięki temu, ciśnienie w budynkach było na odpowiednim poziomie, a nawet był jego pewien zapas na wypadek dużego zużycia. Taka konstrukcja funkcjonowała do początku XX wieku.

Miasto nadal się rozwijało. W wyniku migracji, zwiększała się liczba mieszkańców w 1905 roku wynosiła niemal 23 tysiące i w kolejnych latach rosła. Przyjeżdżało tu też coraz więcej turystów. Wszystko to wpływało na potrzebę realizacji coraz to nowych inwestycji. Po pierwsze, powstała stacja pomp w Rościęcinie. Po drugie, wybudowano oczyszczalnię w Korzyścienku. Po trzecie, kładziono nową instalację i to przez 3 kolejne dekady. Dzięki temu można było poprawić stan sanitarny miasta, a Kołobrzeg jeszcze przed I wojną światową był ośrodkiem kuracyjnym, który spełniał standardy cywilizacyjne obowiązujące wówczas w najbardziej rozwiniętych miastach.

Robert Dziemba