Jazy to wieś położona ok. 17,5 km na południowy wschód od Kołobrzegu i 2 km od Wrzosowa, jednocześnie oddalona około 1 kilometra od drogi wojewódzkiej nr 163.

W 1263 roku pojawia się nazwa wsi Iaes, którą dr A. Chludziński wiąże z Jazami. W 1278 mamy już nazwę Jadde, w 1278 Jasick, a 1288 Jaze. W XIV wieku dochodzi do różnych zmian w nazwie Jasde. W 1846 roku utrwala się nazwa Jaasde i przetrwała ona do 1945 roku. Dr Chludziński wskazuje, że nazwa wsi jest pochodzenia słowiańskiego od słowa „jaz”, a więc tama czy grobla, albo płot ustawiony w poprzek rzeki, służący do połowu ryb.

W przypadku Jazów mamy datę dzienną, w której pojawia się ta miejscowość. 23 lutego 1263 roku została erygowana parafia we Wrzosowie, a biskup kamieński Hermann von Gleichen uposażył ją w konia oraz w miejscowości: Lubiechowo (powiat białogardzki), Kłopotowo, Piotrowice, Jazy, Łykowo i Połomino. Jazy pojawiają się więc jako wieś stanowiąca uposażenie parafialne w drugiej połowie XIII wieku, ale oznacza to, że podobnie jak Wrzosowo, musiała ona istnieć wcześniej. Omawiana miejscowość nie pojawia się jednak w dokumencie biskupa z potwierdzeniami nadań ziemskich dla kapituły kołobrzeskiej z 1276 roku. Dziesięcina z tej wsi była albo znacznie ograniczona, albo też, jak wskazuje M. Vollack, wiąże się to z powstaniem w Budzistowie klasztoru Benedyktynek. Jazy były uposażeniem tej instytucji. Z dochodu za sprzedaż majątku w Rościęcinie kapitule kołobrzeskiej, klasztor w 1336 roku nabywa majątek w Jazach od Jutty von Haydebreck, wdowy po rycerzu Henningu za 120 marek. Po nastaniu reformacji, majątek ten pozostał w fundacji założonej dla niezamężnych panien w Kołobrzegu.

Nie mamy informacji o Jazach z czasów wojny trzydziestoletniej i siedmioletniej. W 1784 roku pojawia się informacja, że żyło tu 13 rolników i znajdowały się 23 domostwa. Łącznie, we wsi żyło 161 ludzi. W 1816 roku mieszkały tam 153 osoby, w 1861 roku – 341, w 1895 roku – 338, w 1905 roku 401. W 1923 roku 342, a w 1939 roku 338. Dane te pokazują, że Jazy były małą wsią rolniczą, w której liczba mieszkańców w XX wieku spadała konsekwentnie do wybuchu II wojny światowej. Uprawiano tu żyto, ziemniaki, owies i saradelę. Hodowano bydło, a także bydło mleczne, świnie i drób. Wieś rozwinęła się w drugiej połowie XIX wieku, a wpływ na to miało dotarcie tu w 1859 roku Kolei Zachodniopomorskiej (w XX wieku pociąg do Kołobrzegu jechał 24 minuty). We wsi znajdowała się karczma, sklep wielobranżowy i krawiec. Działał klub strzelecki pod kierownictwem Richarda Heldta. Szkoła w Jazach była jednoklasowa. Powstała w 1913 roku. W 1939 roku uczyło się tu 41 dzieci. Jazy od początku swojego istnienia należały do parafii we Wrzosowie. Wieś do 1945 roku w całości była protestancka.

Robert Dziemba
Fot. Marek Kawęcki www.gminadygowo.pl