Dawniej to było „must have” zwiedzania miasta. Tu udawały się wycieczki, młodych i starszych turystów. Bazylika Mariacka w Kołobrzegu to klejnot średniowiecznej architektury pomorskiej, we wnętrzu którego znajdują się wspaniałe dzieła sztuki. Po okresie Covid’19 spadła ilość zwiedzających ten kościół, podobnie jak spadła ilość wycieczek zorganizowanych. To nie oznacza, że nie powinniście tam zajrzeć…

Budowa tej świątyni rozpoczęła się ok. 1282 roku, dopiero kilkadziesiąt lat po lokacji nowego miasta w 1255 roku. Na miejscu prezbiterium stał nieistniejący kościół św. Mikołaja. Wszystko wskazuje na to, że pierwotna koncepcja budowlana zakładała budowę trzynawowej hali i bloku wieżowego z dwoma wieżami od zachodu. Wkrótce do tej koncepcji doszło prezbiterium. W ten sposób powstała monumentalna świątynia gotycka, ceglana, emanująca potęgą gotyku pomorskiego: surowego i oszczędnego w dekoracji. Początkowo zbudowano tylko wieżę południową, która istniała już w 1321 roku. Około 1430 roku gotowa była zapewne wieża północna, z o wiele bogatszą dekoracją w postaci półkoliście zamkniętych blend maswerkowych u szczytu ostrołukowych okien. Nie wiadomo dokładnie kiedy, obie wieże zostały połączone w jeden masywny blok wieżowy z dodanym pośrodku smukłym, wysokim, ostrosłupowym hełmem wieżowym. Na początku XVI wieku jest mowa o pokryciu go blachą miedzianą, więc zapewne powstał w tym czasie. Wcześniej, bo pod koniec XV wieku, powstały dwie nawy zewnętrzne. Bazylika kołobrzeska to jedyny w Polsce pięcionawowy kościół gotycki. W XVII wieku Kołobrzeg stał się twierdzą. Kolegiata została uszkodzą w czasie trzech oblężeń rosyjskich w okresie wojny siedmioletniej, a także podczas oblężenia w 1807 roku. Kapitalna restauracja kościoła została przeprowadzona w latach 1887-1890. Podczas tego zabiegu zabytkowi przywrócono dawną świetność. Niestety, nie trwało to długo. W marcu 1945 roku kościół został poważnie zniszczony w czasie walk o miasto, szturmowane przez żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego. Zniszczona została wieża, sklepienia korpusu nawowego, prezbiterium. Wnętrze zostało wypalone. Po pierwszy pracach zabezpieczających, w latach 1958-59 odbudowano prezbiterium. Korpus nawowy i wieżę odbudowało państwo, a te części przeznaczono na cele muzealne. Do 1974 było tu muzeum (w wieży do 1976 roku). Po przekazaniu świątyni Kościołowi, przystąpiono do jej odbudowy. Wyremontowano prezbiterium, nawy, założono sklepienia i potężny dwuspadzisty dach, a następnie odbudowano dzwonnicę. Przez lata prowadzono prace restauracyjne we wnętrzu. W oknach wstawiono witraże, zbudowano emporę organową.

Zwiedzanie bazyliki możliwe jest w dni powszednie, poza mszami i nabożeństwami. Odradzamy zwiedzenie w niedziele w okresie wakacji, gdyż msze odprawiane są tam bardzo często – od rana do wieczora. Wchodząc przez wspaniały gotycki portal, znajdujemy się w przyziemiu wieży. Kierujemy się w prawo. Mijamy kącik świętych, a na ścianach widzimy zawieszone dwa obrazy. Pierwszy z nich, to tzw. taniec śmierci z 1492 roku, ale nie jest to forma dance macabre. To obraz opowiadający o średniowiecznej legendzie opieki zmarłych nad żywymi. Klęczący rycerz modli się na cmentarzu, a szkielety wychodzące z grobów bronią go przed prześladowcami. Z drugiej strony widoczny jest obraz „Ukrzyżowanie” z I poł XVI wieku. Idąc dalej, skręcamy w prawo w kierunku zewnętrznej nawy południowej. Bazylika jest kościołem orientowanych, prezbiterium znajduje się na wschodzie. Na ścianie widoczny jest obraz „Trzej Mnisi” – to kopia średniowiecznego dzieła sztuki z 2021 roku, prezentująca trzech zakonników, którzy mieli zbierać pieniądze na budowę kościoła kołobrzeskiego. Nawa południowa pełni funkcję galerii. Znajduje się tam wiele dzieł sztuki. Przy ścianach widoczne są płyty nagrobne, pierwotnie znajdujące się w posadzce. Po prawej stornie, na ścianie, w kolejności mijamy obrazy: „Uzdrowienie Naamana” z 1701 roku, „Pokłon Trzech Króli” z ok. 1500 roku, portret biskupa Reinberna z 1979 roku, „Chrystus przed Piłatem” z 1640 roku, „Cnotliwa Niewiasta” z 1494 roku. Na filarach znajdują się: kopia średniowiecznej kołatki z 1890 roku, pieta z ok. 1470 roku, figura św. Tomasza arcybiskupa Canterbury z XIV wieku oraz figura św. Kosmy lub Damiana. Szczególnie cenny jest obraz „Chrystus przed Piłatem”, gdyż jest to kopia dzieła Rembrandta z epoki. Pod tym obrazem znajdują się stalle rajców z XIV wieku. We wschodniej części zewnętrznej nawy południowej znajduje się krypta, w której spoczywa śp. kardynał nominat Ignacy Jeż.

Teraz wchodzimy do nawy południowej bocznej. Tu przy ścianie wschodniej znajduje się obraz Miłosierdzia Bożego. Nie ma tu żadnych zabytków. Największa nawa w kościele, to nawa główna. Widoczne z niej jest prezbiterium. Na górze, na belce tęczowej, znajduje się krucyfiks z XIV wieku. Przy nim ze sklepienia zwisa wspaniały gotycki żyrandol – Korona Holków z 1420 roku. We wnętrzu są specjalne siedzenia – przy ścianach. To stalle kanoników, wykonane przez pierwszego snycerza Hanzy – Hermanna Waltera. Powstały w 1340 roku z pni dębowych. Mają ciekawą gotycką dekorację, w tym z ludzkimi i smoczymi głowami. Na końcu prezbiterium znajduje się tabernakulum, a nad nim tryptyk ze sceną ostatniej wieczerzy z 1504 roku. Dwa tryptyki są także po bokach prezbiterium. Po prawej jest to ołtarz św. Anny Samotrzeciej i Św. Mikołaja, po lewej „Pokłon Trzech Króli” z końca XV wieku. Wszystkie są złocone i bogato polichromowane. Dalej widoczna jest chrzcielnica z 1355 roku, zdobiona w dwóch poziomach romańskimi w formie scenami z życia Chrystusa. We wnętrzu nawy głównej zauważymy także polichromię, w tym barwny filar, a w nawie północnej, ponad arkadami, sceny z pannami mądrymi i głupimi. Powstały w XIV wieku. Ze sklepienia pośrodku nawy głównej zwisa drewniany, złocony i polichromowany żyrandol, zwany Koroną Schlieffenów z 1523 roku. Zmierzając na zachód, w kierunku wieży, dochodzimy do empory organowej. Powstała w 2000 roku. Znajdują się na niej organy z niderlandzkiego Tilburga, powstałe w 1949 roku. Gdy odwrócimy się jeszcze w kierunku prezbiterium, zobaczymy po prawej stornie krzywe filary. Cztery filary po stronie południowej nawy głównej odchylone są od pionu nawet ok. 59 cm. Odchylenie to powstało w XIV wieku, podczas budowy kościoła, ze względu na niestabilny grunt pod fundamentami. We wnętrzu widoczne są także witraże. W prezbiterium są tam sceny z różańca oraz z chrystianizacji Pomorza. W nawie głównej znajdują się sceny z Madonnami Europy, przy czym we wschodnich oknach nawy bocznej północnej i południowej są patroni diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej: św. Maksymilian Maria Kolbe oraz św. Stanisław. W oknie głównym bloku wieżowego jest scen Sądu Ostatecznego. Wszystkie witraże zaprojektował Wiktor Ostrzołek.

Wychodząc z kościoła po lewej stronie znajduje się wejście na wieżę. Wjeżdża się tam windą. Rozciąga się tam widok na miasto. Warto skorzystać.