W Kamieniu Pomorskim na dawnym cmentarzu odkryto nietypowy pochówek mężczyzny. Cegłą wybitą mu zęby i wsadzono ją do ust. Przewiercono mu też nogę...

W centrum Kamienia, niedaleko słynnej katedry, trwają prace wykopaliskowe na dawnym cmentarzu, sięgającym XVI wieku. Archeolodzy przebadali już niemal 600 szkieletów, ale ten, który udało im się znaleźć na koniec, spowodował ich ogromne zdziwienie. Pochówku dokonano z dala od innych, jakby odseparowano go od pozostałych zmarłych. Na tym jednak nie koniec. Gdy odsłaniano szkielet, w rozwartej szczęce znaleziono celowo umieszczony tam fragment cegły. Wcześniej, zmarłemu wybito wszystkie górne zęby. To nie koniec różnic. Kość nogi mężczyzny została przewiercona na wylot.

Wszystko wskazuje na to, że w Kamieniu Pomorskim mamy do czynienia z pochówkiem wampirycznym. Nie jest to znalezisko obce archeologii. Na Pomorzu Zachodnim zaobserwowano kilkanaście takich pochówków. Nie oznacza to oczywiście, że szczątki ludzi, których znaleziono, faktycznie byli wampirami. Dawne czasy, niewiedza, wiara w zabobony powodowała, że czasami niewielka odmienność w wyglądzie skazywały kogoś na stygmatyzację. W ludziach widziano czarownice, ale także wampiry. Wystarczyła inna karnacja skóry, a nawet zachowanie odbiegające od ówczesnych standardów, aby takiemu człowiekowi przypisywano ponad naturalne właściwości. I to nie oznaczało dla niego nic dobrego. Za życia, tacy ludzie cieszyli się złą sławą, byli ofiarami ataków tłumu lub samosądów.

Lęk przed nieznanym, różne postrzeganie istoty przejścia pomiędzy światami, poglądy religijne lub uprzedzenia światopoglądowe powodowały w określonych społecznościach różne zachowania. Dotyczyły one chociażby obrządku pogrzebowego czy lokalizacji cmentarza, traktowania zmarłych i ich chowania. Jeśli idzie o nasz region, świetnie te kwestie ujął prof. Marian Rębkowski w książce "Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne", poświęcając cały obszerny rozdział przejściu do chrystianizacji śmierci. Okres X-XII wieku, a więc czasy chrystianizacji tych ziem i zmiany metod oraz miejsc pochówku, powodowały powstawanie nowych zabobonów i powszechnych obaw. Jedną z konsekwencji przejścia z całopalenia na inhumację były wampiry. Ludzie mieli problem z wyjaśnieniem tego, co dzieje się z ciałem po śmierci, jakie przechodzi ono procesy i jaki jest tego efekt końcowy. Różnym działaniom procesów rozkładu i gnicia przypisywano różne czynności pozagrobowe. Wyciągając ciało z grobu, widziano, że zmarłym rosły paznokcie, że wystawały kły, a wokół ust pełno było krwi. Klatka piersiowa podnosiła się, a wraz z nią ręce.

Droga od tego, co widziały oczy, do tego, w co następnie wierzono, była bardzo krótka. Wystarczyła niespodziewana śmierć dziecka, albo osoby w sile wieku, aby przypisywać temu działanie pozagrobowe, wampiryzm. Z czasem wampiry obarczano także winą za pojawienie się niespodziewanie choroby. Z jednej strony przed wampirami próbowano się bronić różnymi amuletami. Gdy wampir umierał i przekonanie co do jego działalności w społeczności było niezaprzeczalne, chowano go w rogu cmentarza, z dala od innych, bez trumny i wyposażenia grobowego. Przykładem takiego pochówku jest kobieta z Cedyni, pochowana na plechach i mająca przykryty kamieniami brzuch. Podobne znalezisko odnotowano w Wolinie-Młynówce. Tam zwłoki pochowano na brzuchu w pozycji skulonej, z mocno wygiętym w dół kręgosłupem, ale bez głowy, która została odcięta. Chodziło o to, aby wampir wgryzał się w ziemię, a nie w ludzi. Odnotowujemy przypadki, że wobec zmarłych podejrzewanych o wampiryzm stosowano ogień, paląc ciało w okolicach nóg i miednicy, aby wampir nie mógł się ruszać. W Wolinie-Młynówce najciekawszy pochówek (grób 112) zawierał ciało młodego mężczyzny: poćwiartowane z odciętą głową, którą pochowano w grobie, ale od reszty ciała oddzielały ją szczątki zwierzęce.

Wiara w wampiryzm i czary nie uległa osłabieniu w czasach protestanckich, wręcz przeciwnie. Szczególne natężenie procesów kobiet odnotowujemy w II połowie XVII wieku. Stosy płonęły przed Bramą Młyńską. Za czary spalono 3 kobiety z Charzyna, jedną z Niekanina, dwie z Kołobrzegu i dwie siostry w Ustronia. W Kołobrzegu, pastorem kolegiaty w tym czasie był niejaki Jan Colberg, który z ambony wskazywał, jak poznać czarownicę i zachęcał do donoszenia na nie.

Szczątki mężczyzny z cmentarza kamieńskiego muszą zostać dokładnie przebadane. Kości pozostałych zmarłych zostaną pochowane na nowym cmentarzu, ale wampir trafi do kamieńskiego muzeum. Dyrektor Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej Grzegorz Kurka nie widzi w tym nic złego, ale mieszkańcy śmieją się, że niedługo jedną z pamiątek z Kamienia może być sznurek czosnku...

Sławomir Górka - kieruje wykopaliskami w Kamieniu Pomorskim.