Dobiegła końca renowacja piwnic ratusza. Muszę powiedzieć, że osobiście nie spodziewałem się, że będzie zrobione to tak dobrze, że pomieszczenia te dostaną tak wspaniały klimat, a przecież jeszcze nie pojawili się tam ludzie. Nawet bowiem najlepsza historia w żaden sposób nie decyduje o atmosferze. To już kwestia odwiedzających...

Piwnice gotyckiego ratusza z ok. 1380 roku musiały być wspaniałe. Takie podpiwniczenie z wykończeniem architektonicznym, musiało być wyjątkowe, bo powszechnie na takiej powierzchni tego nie stosowano w najbliższej okolicy. Kołobrzeg jednak na taką budowlę, będącą naśladownictwem rozwiązań z Greifswaldu i Lubeki, mógł sobie pozwolić po zawartym w 1370 roku pokoju stralsundzkim, który przypieczętował zwycięstwo Hanzy nad Danią. Rozpoczął się czas prosperity handlu bałtyckiego. Mieszkańcy mogli więc zbudować ratusz godny włodarzy wolnego miasta Kołobrzegu, członka Hanzy. Zastosowane tu rozwiązania są odzwierciedleniem aspiracji patrycjatu, jego dążeń politycznych, ale także ducha epoki. Gdy w tym czasie rozbudowywano kolegiatę Marii Panny, nie zapominano o zewnętrznym wyobrażeniu władzy miejskiej. Martin Rango napisał zaś w swojej księdze "Colberga Togata", że piwnice ratusza "nie miały sobie równych w całym kraju", a więc w ówczesnym mu państwie brandenburskim.

Kres średniowiecznego ratusza nastąpił w nocy z 1/2 lipca 1807 roku, gdy zabytek ten spłonął w wyniku ostrzału artyleryjskiego wojsk napoleońskich. Jednak nie cały ratusz został zniszczony. Dlatego, gdy wreszcie udało się zainteresować ideą odbudowy ratusza pruskiego króla i zapadła decyzja o budowie nowego gmachu, Karl Friedrich Schinkel, pruski architekt owych czasów zdecydował, że pozostawi w zaprojektowanej nowej bryle ducha dawnej epoki. Pozostawił Salę Wielką, w której od wieków odbywały się obrady, w której zapadały najważniejsze decyzje, a kto wie, może i nawet ogłoszono wyrok śmierci na Adebarze. Kondygnacja nad tą salą pozostała już przebudowana, ale pod salą pozostawiono konstrukcję piwnic, dzięki czemu zachowała się ich część gotycka i to aż do naszych czasów. Tyle, że w 1832 roku uroczyście otwarto nowy ratusz, ale piwnic wówczas nie używano do celów oficjalnych.

Sytuacja uległa zmianie w 1912 roku. Wówczas architekt miejski dr inż Heinrich Göbel poczynił starania na rzecz udostępnienia piwnic społeczeństwu i zmiany ich przeznaczenia ze składu opału i gruzu po zniszczonym ratuszu na reprezentacyjną restaurację i miejsce spotkań. Prace ukończono dość szybko i piwnice otwarto 5 lipca 1913 roku, a więc za kilka miesięcy będzie to 110 lat od tego wydarzenia. Największym problemem była kwestia komunikacji z częścią neogotycką, którą rozwiązano poprzez budowę klatki schodowej od zachodniej części fasady. Nad wejściem do niej zbudowano kiosk o kształcie prostokąta i herbem Kołobrzegu nad drzwiami. Wyglądało to dość brzydko, natomiast wybrano rozwiązanie, które nie ciążyło na fasadzie zabytku. Szarość przybudówki przykryto zaś zieloną roślinnością i kwiatami, dzięki czemu, przynajmniej latem prezentowało się to nawet ciekawie.

Ratusz przetrwał w bardzo dobrej kondycji walki o miasto w marcu 1945 roku. W piwnicach była m.in. stołówka dla pionierów. W kolejnych latach powstał tu modny klub, który cieszył się dużym powodzeniem wśród młodzieży. Potem, przebudowano i wyremontowano piwnice, poszerzając je m.in. o zespół toalet, umieszczonych w nowym wejściu, które znamy ze zdjęć. Nawiązano do historii, do kołobrzeskiego buntownika - Jakuba Kaspra Adebara. A że nazwę przekręcono i powstał "Adabar", to już inna sprawa. Świetność lat 60-tych i 70-tych szybko minęła. Nawet lata 80-te nie były takie złe. Niestety, nieremontowane piwnice i brak pomysłu na ich wykorzystanie, a także rosnąca konkurencja powodowały, że interes w nich prowadzony coraz bardziej kulał.

Już w XXI wieku zapadła decyzja o ponownym wydzierżawieniu obiektu, co zresztą skończyło się skandalem i przegraną miasta w sądzie. Zapadła decyzja o przebudowie wejścia do "Adabaru". I tu pojawiły się różne rozwiązania przebudowy, w tym zasłonięcie całości ówczesnej konstrukcji szkłem (zachowaną ilustrację prezentuję w dolnej części artykułu). Tylko duży upór spowodował, że to rozwiązanie nie zostało wdrożone. Zrealizowano ograniczoną formę, bo na ówczesne czasy i trwający spór nie było innej możliwości. Minęły niemal dwie dekady i wróciliśmy do problemu związanego z przyszłością zabytku. Na szczęście, miasto wybrało opcję, w której samo dokonało jego remontu.

W internecie spotkałem się z krytyką zrealizowanego rozwiązania, przy czym jak zawsze, opiera się ona na tym, że komuś się nie podoba, a nie idą za tym żadne zarzuty merytoryczne. Nie uczestniczyłem w procesie projektowania przebudowy kawiarni i mogę ocenić to, co w tym przypadku zastosowano. Rozwiązania były trzy: odtworzenie tego, co było przed wojną, wykonanie nowego, autonomicznego wejścia zewnętrznego, wykonanie wejścia wewnętrznego. Architekci odrzucili rozwiązanie przedwojenne i słusznie. Bez zaangażowania sporych środków finansowych nie ma też możliwości budowy wejścia wewnątrz, bo trzeba by pruć ściany lub budować jakiś tunel. Zostało więc rozwiązane zewnętrzne. Tu istniała kwestia budowy nie tylko wejścia do kawiarni, ale także wejścia do muzeum Patria Colbergiensis, którego schody opierały się na konstrukcji ściany starego wejścia do kawiarni. To wejście pierwotnie wykonało miasto, które utraciło dostęp do teatralnej pracowni Miejskiego Ośrodka Kultury.

Wybrano opcję związaną z rozbiórką dotychczasowego wejścia do kawiarni i adaptacji istniejącej fosy wokół fundamentów ratusza jako wejścia do "Adabaru" i muzeum. Jest to także opcja najmniej ingerująca w architekturę ratusza, można by nawet rzec, że najbardziej minimalistyczna. Po prostu, powiększono od strony północnej to, co istniało od strony południowej. Nad częścią wejściową wykonano zadaszenie od góry, a po bokach dodano drzwi wejściowe, prowadzące do swoistego tunelu. Całość wspiera się od zachodu na nowej ściance żelbetowej, do której dochodzi konstrukcja z metalowych profili, w których osadzono okna. Zadaszenie od strony budynku zostało spasowane z istniejącą zabytkową architekturą. Na zewnątrz dodano lekką, ozdobną barierkę koloru czarnego, architektonicznie nawiązującą do ostrołukowych okien ratusza. Na podkreślenie zasługuje fakt, że odkryte podczas prac kamienne fundamenty średniowiecznego ratusza zostały zakonserwowane i można je zobaczyć, schodząc do "Adabaru".

Podsumowując, dzięki pracom, mieszkańcy otrzymali nieczynny od wielu lat zabytek. Udało się uporządkować rozwiązania architektoniczne przy północnej fasadzie ratusza. Powstał nowy odcinek placu ratuszowego. Wreszcie, zrealizowano rozwiązanie, które uwydatniło historyczną, średniowieczną część ratusza, a z drugiej strony nie jest żadną dominantą dla architektury Schinkla. W zrealizowanym zadaniu chodziło o wykonanie wejścia do piwnic i rozwiązania komunikacji z wejściem do muzeum. Otwarcie "Adabaru" ma nastąpić w okresie ferii zimowych.

Robert Dziemba