Ponieważ trwają obecnie dyskusje nad podziałem gminy Kołobrzeg, postanowiłem usystematyzować wiedzę naszych czytelników na temat podziału administracyjnego, funkcjonowania Kołobrzegu, gminy Kołobrzeg i innych jednostek wynikłych ze zmieniających się przepisów.

Przybywające na Pomorze wiosną 1945 roku ekipy polskich działaczy, posiadały w swoich kręgach osoby wyznaczone do pełnienia funkcji administracyjnych zgodnie z brzmieniem Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 21 sierpnia 1944 roku „o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej Instancji”. Zgodnie z tym prawem, uchylono podział administracyjny narzucony przez okupanta, a utworzono urząd wojewody i starosty. Ustawą z 11 września 1944 roku o organizacji i zakresie działania rad narodowych, powołano rady na poziomie kraju, województw, powiatów, miast i gmin. Była to ustawa przejściowa i stosowana w praktyce – na przykład na Pomorzu, z pewnym poślizgiem, co wynikało z kwestii organizacyjnych. Ziemie Odzyskane podzielono na 4 okręgi administracyjne. Jednym z nich było Pomorze Zachodnie. Pod względem prawnym zostało to usankcjonowane dopiero Rozporządzeniem Rady Ministrów z 29 maja 1946 roku w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. W ten sposób powstało województwo szczecińskie z powiatem Kołobrzeg i jedynym miastem na tym obszarze: Kołobrzegiem.

W Kołobrzegu, od samego początku, a więc od 31 maja 1945 roku, administracją miejską kierował prezydent miasta – Stefan Lipicki. Od września 1945 roku Kołobrzeg miał już formalnie funkcję burmistrza, a pierwszym burmistrzem został Stanisław Brożek. Siedziba starostwa znajdowała się w Karlinie. Starostą był Leonard Zarębski. Jesienią 1947 roku zapadła decyzja o przeniesieniu Starostwa Powiatowego z Karlina do Kołobrzegu. W 1950 roku powstało województwo koszalińskie, w skład którego wszedł powiat Kołobrzeg z miastem Kołobrzegiem. Kolejną reformą, po zmianie terytorialnej, była ustawa z 25 września 1954 roku „o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych”. Jej funkcją była odpowiedź na socjalistyczne zapotrzebowanie reformowania kraju w duchu robotniczo-chłopskim. Celem gromadzkich rad narodowych było włączenie chłopstwa do zarządzania krajem, rozwijanie i kultywowanie kultury wiejskiej, poprawa zaspokajania potrzeb ludności, a także kilka innych elementów polityczno-propagandowych. Przede wszystkim, głównym elementem zmian było zastąpienie gmin nową funkcją polityczną w postaci gromad i odróżnienie rad wiejskich od miejskich.

Uchwałą nr 43/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie z 5 października 1954 roku w sprawie podziału na nowe gromady województwa koszalińskiego, w interesującym nas zakresie powstała: „gromada Niekanin z siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Niekaninie; w skład nowoutworzonej gromady wchodzą obszary dotychczasowych gromad: Niekanin, Obroty, Bogucino, Stramnica i Mirocice z gminy Dygowo; (…) gromada Stary Borek z siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Starym Borku; w skład nowoutworzonej gromady wchodzą obszary dotychczasowych gromad: Stary Borek, Korzystno, Nowy Borek, Zieleniewo, Grzybowo i Dźwirzyno z gminy Stary Borek oraz Nowogardek z gminy Charzyno; (…) gromada Bogusławiec z siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Bogusławcu, w skład nowoutworzonej gromady wchodzą obszary dotychczasowych gromad: Bogusławiec, Błotnica, Drzonowo i Przećmino z gminy Charzyno”. Osoby skrupulatne, albo pamiętające tamte czasy, zwrócą uwagę, że siedzibą gromady była także Sarbia. Tak, Sarbia była siedzibą gromady, ale gdy je tworzono, nie znajdowała się ona w powiecie kołobrzeskim, a w powiecie gryfickim w województwie szczecińskim. Od 1 stycznia 1958 roku Sarbia była już w powiecie kołobrzeskim. Wówczas zniesiono gromadę Bogusławiec, której część wraz z Kędrzynem włączono do Sarbii (Rozporządzenie Rady Ministrów z 29.11.1957 w sprawie zmiany granic niektórych województw). Ten pierwotny podział na miasto i gromady zachował się na „tajnych” mapach powiatu kołobrzeskiego z 1955 roku, które zachowały się w zbiorach Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. "Główną funkcję powiatu po zakończeniu wojny stanowi rolnictwo z uwagi na charakter terenów. Przemysł leśny w zasadzie ograniczył się do możliwości przerobowych posiadanych zakładów, poważna część drewna jest wywożona na tereny innych województw. Przemysł gorzelniany pozostał bez zmian. W oparciu o wysoki rozwój hodowli, a co za tym idzie i poważne ilości mleka – w okresie przedwojennym było czynnych 12 zakładów mleczarskich, które zajmowały się produkcją masła, sera, itp., obecnie zajmują się produkcją tylko dwa zakłady mleczarskie, tj. Gościno i Kołobrzeg, pozostałe są zaś nieczynne, a obiekty wykorzystywane na zlewnie mleka” - czytamy w opisie z 1955 roku. Powyższy opis pokazuje, że charakterystyka miasta Kołobrzeg zmieniła się dopiero wraz z przyjęciem przez rząd uchwały o odbudowie miasta z 13 listopada 1957 roku, w którym postawiono na odbudowę ośrodka turystycznego, uzdrowiskowego, opartego na przemyśle morskim, przede wszystkim rybołówstwie i przetwórstwie rybnym. Rolnictwo na terenie powiatu pozostało bez zmian. Przyjrzyjmy się temu procesowi.

Po kilku latach starań, Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął 13 listopada 1957 roku uchwałę nr 450 o odbudowie Kołobrzegu „w celu przygotowania pełnego wykorzystania znajdujących się na terenie miasta Kołobrzegu źródeł leczniczych, zabudowań uzdrowiskowych, urządzeń portowych, jak również w celu skoordynowania zadań i zamierzeń poszczególnych resortów i instytucji w zakresie odbudowy miasta Kołobrzegu”. Następnie, co już było wskazywane, doszło do zmian administracyjnych w granicach obu województw, a w zakresie interesujących nas obszarów, także powiatu Kołobrzeg. W 1958 roku okazało się, że odbudowa Kołobrzegu nie tylko nabrała namacalnych kierunków, ale zarysowane cele były jak najbardziej osiągalne. Odbudowywane miasto zaczęło pełnić oczekiwaną funkcję polityczno-administracyjną w okresie dekady od przenosin starostwa powiatowego. 30 września 1959 roku Wojewódzka Rada Narodowa w Koszalinie podjęła więc uchwałę nr 20 „w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie koszalińskim”. W przypadku Kołobrzegu była to wręcz nobilitacja. Zniesiono gromadę Niekanin oraz Stary Borek, a na ich obszarze utworzono gromadę Kołobrzeg z siedzibą w Kołobrzegu. W ten sposób kwestie rozwoju uzdrowiska oraz rybołówstwa przypisane zostały dla miasta Kołobrzeg, a rozwój wsi i PGR-ów przypisano do gromady Kołobrzeg.

W 1972 roku zapadła decyzja o przywróceniu gmin. W ten sposób, uregulowano obszary poszczególnych gmin na terenie powiatu Kołobrzeg. Utworzono gminę Kołobrzeg, której siedzibą było miasto Kołobrzeg, z sołectwami: Bogucino, Błotnica, Bogusławiec, Drzonowo, Dźwirzyno, Grzybowo, Karcino, Korzystno, Niekanin, Nowogardek, Nowy Borek, Obroty, Przećmino, Samowo, Sarbia, Stary Borek, Stramnica i Zieleniewo oraz miejscowość Rościęcino (obręb geodezyjny nr 39). Ugruntowało to podział na gminę miejską – miasto Kołobrzeg, oraz gminę wiejską, a więc obszar związany z obsługą produkcji rolnej i zaspokajaniem potrzeb ludności wsi. Wojewódzka Rada Narodowa w Koszalinie podjęła jeszcze uchwałę o ustaleniu, że w przypadku gminy miejskiej i wiejskiej Kołobrzeg, miasto, a właściwie wówczas Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Kołobrzegu, prowadzić będzie wspólny dla obu obszarów Urząd Stanu Cywilnego.

22 listopada 1973 roku, Sejm PRL uchwalił Ustawę o zmianie ustawy o radach narodowych. W Kołobrzegu powstał urząd naczelnika miasta. Pierwszym naczelnikiem został Wacław Ślusakowicz (3.12.1973-10.06.1975). Kolejna zmiana administracyjna nastąpiła w 1975 roku w wyniku Ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. W wyniku tego, województwo koszalińskie uległo pomniejszeniu, a powiat kołobrzeski przestał istnieć. Wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny państwa: województwo i gminę. Zmiany spowodowały, że gminy uzyskały większą autonomię i posiadły uprawnienia władz powiatowych. Ostatnia zmiana administracyjna, która dotyczyła Kołobrzegu, to zarządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Administracji, które powołało w mieście urząd prezydenta. Pierwszym prezydentem, który objął urząd w wyniku zarządzenia ministerialnego, był Jerzy Roszkiewicz, który od 1976 roku był naczelnikiem miasta. Prezydentem Kołobrzegu był do 5 maja 1990 roku.

Ten podział administracyjny przetrwał kolejne zmiany, a więc likwidację powiatów czy ich ponowne utworzenie. I choć rząd zaczął dostrzegać problemy zmian administracyjnych z okresu PRL, szczególnie w miastach-siedzibach powiatów, nazywając gminy wiejskie otaczające miasta „obwarzankowymi”, do zmian prawa na razie nie doszło. W przypadku Kołobrzegu, podczas powstawania gminy wiejskiej w 1973 roku, doszło jedynie do powiększenia granic administracyjnych na rzecz Kołobrzegu (100 hektarów) i gminy Kołobrzeg (15 hektarów). Wówczas do granic administracyjnych miasta włączono m.in. Mirocice.

Robert Dziemba