Clear Sky

8°C

Kołobrzeg

29 marca 2024    |    Imieniny: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy
29 marca 2024    
    Imieniny: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy

Redakcja: tel. 500-166-222 poczta@miastokolobrzeg.pl

Portal Miasto Kołobrzeg FBPortal Miasto Kołobrzeg na YT

Regionalny Portal Informacyjny Miasta Kołobrzeg i okolic

reklama

reklama

reklama

bardy kołobrzeg

Przykład Bardów pokazuje, że bardzo często szukamy dawnych dziejów w Kołobrzegu z racji naszego przywiązania do właśnie tej miejscowości nad Bałtykiem. Tymczasem wieki temu życie toczyło się nie tylko w Starym Mieście, dzisiejszym Budzistowie (Alt Stadt), ale także w innych ośrodkach naszego powiatu. Przykładem są właśnie Bardy, dziś niewielka miejscowość w gminie Dygowo.

Bardy (niem. Bartin) to niewielka wieś o charakterze rolniczym na północy powiatu kołobrzeskiego, 2,5 km na północ od Parsęty i 16 km na południowy-wschód od Kołobrzegu. Najwyższy punkt terenu ma wysokość 59,5 m nad poziom morza. To właśnie to wzniesienie, z widocznym stromym spadkiem w kierunku rzeki, gdzie ongiś znajdował się prom, a obecnie most, stoi według doktora Andrzeja Chludzińskiego za nazwą miejscowości. W źródłach znajduje się bowiem nazwa Bardi pod rokiem 1276. Słowo „bardo”, to wzgórze, wzniesienie. W takich miejscach budowano osady i grody, ze względu na to, że ich położenie było dogodne do obrony przed wrogiem. Dr Chludziński dokonuje szerszego wywodu w tym zakresie, wskazując, że spotyka się je w całej Słowiańszczyźnie, czego przykładem jest Ostre Bardo pomiędzy Białogardem a Połczynem Zdrojem. Biorąc pod uwagę wymowę nazwy, zamianę „d” na „t” i dołożenie z czasem sufiksu „in”, już w 1301 roku kanceliści niemieccy odnotowują w źródłach funkcjonowanie wsi Bartin. Jak to w wielu przypadkach bywa, nazwa ewoluowała i w 1308 roku było to Bartyn, a na mapie Eliharda Lubinusa z 1618 roku znajdziemy nazwę Baltin.

W wielu opracowaniach o historii niemieckich miejscowości, dzieje Bardów rozpoczynają się w drugiej połowie XIII wieku w związku z nadaniami ziemskimi. Dotyczy to zarówno opracowań polskich, jak i niemieckich. Nas to nie może satysfakcjonować, biorąc pod uwagę kilkuletnie badania archeologiczne prowadzone na emporium rzemieślniczo handlowym Bardy-Świelubie. Wykopaliska rozpoczęły się w 1962 roku pod nadzorem prof. W. Łosińskiego i objęły oba grodziska oraz cmentarzysko kurhanowe. Być może i warto by opisać całość emporium, wraz z wynikami badań i potencjalnymi hipotezami dla funkcjonowania tego obszaru, jednakże ostatecznie nie studium wczesnośredniowieczne jest dla nas wiążące, a sama historia miejscowości. U schyłku VIII wieku w Bardach rozwijało się plemienne osadnictwo w obrębie grodu, zaliczanego do typu civitas. Charakterystyka tego osadnictwa jest różnie interpretowana i oceniana. Nie wchodząc w naukowe dyskusje, wskazać można, że gród w Bardach, założony na krawędzi dolny Parsęty, funkcjonował dynamicznie i uczestniczył w wymianie gospodarczej południowego wybrzeża Bałtyku. Dowodzą tego liczne znaleziska archeologiczne, w tym ceramika, monety czy inne przedmioty odnalezione podczas badań. W otoczeniu grodu istniało kilka otwartych osad, zapewne politycznie zależnych od głównego ośrodka. Na przełomie IX/X wieku gród w Bardach miał zostać opuszczony, a w tym czasie występuje już ufortyfikowany niewielki gród w Świelubiu (chyba jednak ważniejszy niż ten w Bardach). Tamtejsze cmentarzysko składające się ze stu kurhanów badacze przypisywali właśnie grodowi w Bardach. Opracowania wydobytych zabytków dokonał prof. Władysław Łosiński. Znaleziono tam wyroby ze srebra, złota, a także z brązu, czy fibule z okresu VIII-IX wieku, których podobieństwo dostrzeżono z tymi odnalezionymi w Szwecji czy na Gotlandii. W ten sposób powstała hipoteza związana z wpływami skandynawskimi na omawianym emporium i bogatej wymianie handlowej pomiędzy tutejszą ludnością z obszarami północnej i zachodniej Europy. Oznacza to, że musiało się tu osiedlać wiele osób, a Słowianie żyli wspólnie ze Skandynawami.

Wraz z przemianami społeczno-politycznymi, emporium traci na znaczeniu i zanika. Niektóre opracowania wskazują, że w 1159 roku wzmiankowane są tu osady dużej własności ziemskiej z komorą celną i karczmą, ale nie udało mi się tego potwierdzić w źródłach. Po raz pierwszy Bardy pojawiają się w dokumentach pod rokiem 1276. Wówczas biskup kamieński Herman von Gleichen przekazuje połowę dziesięciny z tej wsi na rzecz kapituły kołobrzeskiej i dziekana Siegfrida von Trechow. Wieś ta miała być sprzedana biskupowi przez księcia Barnima I i jego syna Bogusława IV. Rok 1276 regularnie pojawia się w historii wielu kołobrzeskich miejscowości, gdyż w tym czasie, podczas wizyty biskupa kamieńskiego w Kołobrzegu, tutejsza kapituła, która do nowego ośrodka przeniosła się kilkanaście lat wcześniej, otrzymała niezwykle bogate nadania, które wraz z udziałem w salinach były podstawą jej bogactwa i pozycji polityczno-gospodarczej. W 1308 roku dochodzi do osobliwej transakcji. Właścicielem wsi był dziekan kapituły – Gotfryd de Wide, człowiek niezwykle bogaty i wpływowy, który kierował kościołem kołobrzeskim. To właśnie on podarował Bardy kościołowi Świętych Janów w Starym Kołobrzegu i kapitule kamieńskiej. Jak wskazuje Manfred Vollack, z wdzięczności od kanoników kamieńskich otrzymał on powołanie do godności kapituły katedralnej w Kamieniu, ale także mógł prowadzić dożywotni użytek ze wsi Bardy. „W ten sposób niczego nie stracił” – zaznacza Vollack. W 1332 roku kapituła kolegiacka w Kołobrzegu odkupiła od biskupa Friedricha nie tylko Bardy, ale również Dębogard, za co zapłaciła 1600 marek.

Od co najmniej XIV wieku, Bardy należały do parafii w Świelubiu, gdzie po dziś dzień zachował się gotycki kościół. Po nastaniu protestantyzmu na Pomorzu Zachodnim w 1534 roku, Bardy nadal pozostawały własnością kołobrzeskiej kapituły. W 1575 roku pojawiają się nazwiska trzech pierwszych rolników w tej wsi: Tewes Kapup, Hans Boldewan, Franz Hennicke. Nazwiska kolejnych rolników znamy ze spisu pruskiego z lat 1717-1719, który zlecił Fryderyk Wilhelm I. W Bardach żył wówczas i pracował: Peter Engwer Schulze, Jacob Hencke, Peter Witte, Christian Strehlow, Cristian Inger, Marten Kaap, Hans Hencke. W czasie wojny siedmioletniej (1758-1765), Bardy brały udział w trzech oblężeniach rosyjskich, ze względu na strategiczne znaczenie tej miejscowości i funkcjonowanie promu na Parsęcie. W 1784 Bardy miały 6 pełnych rolników, 2 półrolników i 6 mieszkańców. W związku z francuskim oblężeniem Kołobrzegu w 1807 roku, księga parafialna kościoła w Świelubiu wskazuje, że aż 46 mieszkańców zmarło w wyniku epidemii. Występowanie zarazy w czasie wojny francusko-pruskiej lat 1806-1807 obserwujemy także w innych podkołobrzeskich wsiach. Umierały zwłaszcza dzieci i osoby starsze.

Zmiany w Bardach zaczęły zachodzić dopiero po zakończeniu wojny francusko-pruskiej. Było to możliwe dzięki wprowadzeniu tzw. reform Steina i Handenberga. Ich celem była modernizacja państwa pruskiego, rozbitego porażką wojenną i pokojem tylżyckim. Reformy te pozwoliły wyjść Prusom z feudalizmu do kapitalizmu, przy zachowaniu monarchii absolutnej bez konieczności uchwalania konstytucji czy powoływania parlamentu. Nie wchodząc w szczegóły, najważniejszą kwestią w przypadku wsi Bardy były kwestie związane z reformami chłopskimi wprowadzanymi w życie od 1811 roku. W Kołobrzegu zbiegło się to z decyzją o kasacie kapituły kolegiackiej. Kanonicy decydowali o tym, co działo się w Bardach przez 535 lat. Aż do 1811 roku w Bardach stosowano trójpolówkę. Na jednym z pól siano żyto, na drugim zboże letnie, a trzecie pole odpoczywało. W kolejnym roku to się zmieniało i tak raz na trzy lata każde pole odpoczywało. Od reform uległo to zmianie. Nastąpiło uwłaszczenie chłopów, którzy otrzymali część ziemi na własność i sami decydowali o tym, jak wykorzystywali pola. Zaowocowało to gwałtownym wzrostem powierzchni uprawnej. Uprawiano przede wszystkim ziemniaki, a hodowano trzodę chlewną (rezygnowano z hodowli owiec). Żywności zaczęło być pod ostatkiem co z kolei wpłynęło na zwiększenie populacji w Bardach. Do 1861 roku, większość nieużytków zamieniono na pola uprawne. To po prostu opłacało się tutejszym mieszkańcom.

W 1931 roku Bardy zajmowały powierzchnię 505,4 hektara. Nie zmieniła się ona od XIII wieku. Pod koniec XVIII wieku żyło tu prawdopodobnie 112 mieszkańców w 16 domach. Od 1816 do 1867 roku liczba mieszkańców rosła i wyniosła mniej niż 200 osób. W drugiej połowie XIX wieku rewolucja przemysłowa spowodowała migrację ludności, co obserwujemy w innych wsiach powiatu kołobrzeskiego i całego Pomorza. W 1939 roku w Bardach mieszkało 200 osób. Na 100 mężczyzn przypadały 92 kobiety. Żyło tu 57 dzieci. To dla nich działała mała miejscowa szkoła, jednoklasowa, założona jeszcze przed I wojną światową. Według spisu pruskiego z 1871 roku, tylko 6 procent mieszkańców Bardów było analfabetami.

W Bardach zajmowano się przede wszystkim produkcją zboża. W XX wieku ziemniaki nie był już tak powszechne, jak wcześniej. Zajmowano się uprawami owocowymi. Hodowano świnie i drób. Ponadto, Bardy były bogate jeśli idzie o występowanie surowców mineralnych. Oferowano tu w sprzedaży glinę i torf. Jednak głównym towarem był wapień. Jego złoża znajdowały się na zachód od wsi przy drodze prowadzącej do Dębogardu. Obszar ten należy do formacji geologicznej Białej Jury. Informacja o przetwarzaniu wapienia w Bardach pochodzi już z 1719 roku. W tutejszych dołach przetwarzano wapno na wapno nawozowe w gorzelni wapna. Produkt był sprzedawany na zewnątrz i dostarczał mieszkańcom dość dobry dochód. Według zapisków, był to na tyle intratny interes, że w późniejszych czasach powstała nawet „polowa kolej”, którą dowożono wapno do Dygowa. Niestety, złoża dość szybko się wyczerpały.

Jak możemy przeczytać w tekście Otto Dibbelta w „Kolberger-Körliner Heimatkalender” z 1928 roku, w złożach tutejszego wapienia znajdowano dużo skamieniałości, małży, ślimaków, strąków, a także amonitów lub rogów amonitów. Jak wskazuje muzealnik, amonity miały rozmiar od kilku milimetrów do koła u wozu. Skamieniałość zilustrował Otto Rubow, zdobi ona okładkę tego rocznika (poniżej).

W 1945 roku Bardy otrzymały nazwę polską Barcino, która była spolszczeniem nazwy niemieckiej. W 1946 roku powrócono do formy słowiańskiej.

Robert Dziemba
Fot. Marek Kawęcki, W. Łosiński 1962 r.

bardy kołobrzeg

bardy kołobrzeg

bardy kołobrzeg

bardy kołobrzeg

 

bardy kołobrzeg

bardy kołobrzeg

bardy kołobrzeg

 

reklama

reklama

reklama

reklama

reklama

Dodaj komentarz

UWAGA!
Komentarze są prywatnymi opiniami Czytelników, za które redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Publikowanie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu. Jeśli jakikolwiek komentarz narusza obowiązujące prawo lub zasady współżycia społecznego, prosimy o kontakt poczta@miastokolobrzeg.pl. Komentarze niezwiązane z artykułem, naruszające regulamin lub zawierające uwagi do redakcji, będą usuwane.

Komentarze zostaną opublikowane po akceptacji przez moderatora.

Zgody wymagane prawem - potwierdź aby wysłać komentarz



Kod antyspamowy
Odśwież

Administratorem danych osobowych jest  Wydawnictwo AMBERPRESS z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Zaplecznej 9B/6 78-100 Kołobrzeg, o numerze NIP: 671-161-39-93. z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 500-166-222 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej wysyłając wiadomość mailową na adres poczta@miastokolobrzeg.pl Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa.

reklama