Większość kołobrzeżan i nie tylko, doskonale orientuje się, gdzie jest zlokalizowane lotnisko Bagicz. Ale to niejedyny teren w pobliżu, którym do początku lat 90-tych władali Rosjanie. Kilka kilometrów dalej na wschód, pomiędzy wsiami Gwizd i Wieniotowo, istniał obszar, który nie pojawiał się na żadnej polskiej mapie. Stacjonował tu dywizjon obrony przeciwlotniczej dla garnizonu Bagicz. Niestety brakuje informacji na temat kiedy Rosjanie zajęli ten teren. Wiadomo natomiast, że był to 1 dywizjon 325 pułku rakiet przeciwlotniczych PWO (rosyjskiej OPL).

Pierwsze wzmianki o pobycie 325 pułku pojawiają się na początku lat 70-tych 1 (1972-74). Posiadał na swoim stanie dowództwo, osiem samodzielnych dywizjonów rakiet przeciwlotniczych i dwa samodzielne dywizjony techniczne. Zlokalizowane były przy lotniskach 4 Armii Lotniczej Północnej Grupy Wojsk [4 AL PGW]. Co ciekawe, siedem dywizjonów bojowych umieszczono w obrębie  lotnisk, które miały osłaniać. Jedynie dywizjon kołobrzeski ulokowano poza obszarem lotniska. Widocznie ukształtowanie terenu i bliskość zabudowy cywilnej nie pozwalała na to – mówimy tu o wsiach Bagicz i Sianożęty.
Skład bojowy pułku na początku 1988r:
- Dowództwo , JW 98267, Legnica, kryptonim: "ЧЕСТНЫЙ",
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82324, Kołobrzeg, kryptonim: "АВЕНИР"
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82350, Kluczewo; kryptonim: "ДОКЕРНЫЙ"
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82400, Chojna; kryptonim: "ХАЗАРКА"
- 600- samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82425, Żagań; kryptonim: "УГРА
- 654- samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82557, Szprotawa, kryptonim: "УГЛУБКА"
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 82482, Krzywa, kryptonim: "ТАВОЙ"
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 85332, Legnica, kryptonim: "ЦВЕТОНОЖКА"
- N-ty samodzielny rakietowy dywizjon PWO, JW 86903, Brzeg, kryptonim: "ОМАН"
- N-ty samodzielny techniczny dywizjon PWO, JW 86991, Słotnica, kryptonim: "ДЕКАНОЛ"
- N-ty samodzielny techniczny dywizjon PWO, JW 87811, Brochocin 3, kryptonim: "ГЕРБИЦИД"
W spisie figuruje oznaczenie ”N-ty” ponieważ nie mamy danych, co do przypisanego numeru do dywizjonu.

W dniu dzisiejszym trudno jest określić, jakie zagospodarowanie terenu było w czasach pobytu Rosjan. W czasie II wojny światowej istniała na tym obszarze niemiecka Funkmeßgerät Stellung 1. Ordnung "Kondor" - czyli stacja radarowa 1 kategorii o kryptonimie „Kondor”. Czy miało to znaczenie dla Rosjan? I w jakim stopniu zaanektowali pozostawioną infrastrukturę , tego się już nie dowiemy. Dzisiaj możemy jeszcze zobaczyć poniemiecką osłonę przeciwodłamkową dla radaru Freya, przykrytą żelbetonowym rosyjskim dachem. Po wyjściu Rosjan4 część terenu została zagospodarowana przez firmę przetwórstwa rybnego.

Na rosyjskich forach internetowych dawni żołnierze wspominają, że zdjęcia satelitarne zakładu rybnego wskazują, że wartownia, koszary, kantyna oraz sztab, zostały zachowane i zaadoptowane do nowych funkcji 5. Na terenie dywizjonu skoszarowani byli żołnierze, kadra zaś mieszkała w garnizonie Bagicz. Starsi mieszkańcy pobliskich wsi wspominali dużą czerwoną gwiazdę na wjeździe do jednostki. Dzięki systemowi LIDAR na pozostałej części, widać jeszcze ukształtowanie gruntu i pozostałości po czterech stanowiskach dla rakiet systemu S-125M Newa i umocnienia obronne: transzeje, podwójne ogrodzenie i stanowiska dla obsługi wkm.
Zrobiliśmy też kilka wizji terenowych. Oprócz w/w osłony radaru, można zobaczyć jeszcze ruiny kilku budynków, które z roku na rok się rozpadają, dwa lub trzy punkty obsługi wkm i dwa niewielkie schrony prawdopodobnie dla załogi stacji naprowadzania. Jest też kilka obiektów o nieznanej funkcji. Ostatnio znaleźliśmy spore kłębowisko drutu kolczastego z podwójnego ogrodzenia – a na nim zapleciona oryginalna rosyjska siatka maskująca. Niestety po tylu latach w stanie agonalnym.

Inną ciekawostką z tego terenu jest to, że niecałe 3 kilometry od jednostki rosyjskiej, w roku 1969 powstał polski 42 dywizjon rakietowy wchodzący w skład 26. Brygady Rakietowej. Uzbrojony był w zestawy S-75 Wołchow. Czyli można stwierdzić z przymrużeniem oka, że mieszkańcy Ustronia Morskiego czuli się bezpiecznie w tamtych czasach, ponieważ posiadali doskonałą obronę przeciwlotniczą.

Wszystkie osiem dywizjonów bojowych posiadało taki samo uzbrojenie, czyli system kierowanych pocisków rakietowych ziemia-powietrze S-125M Newa. W skład całego systemu bojowego wchodziły:
- stacja naprowadzania rakiet (SNR)
- kolumna antenowa (UMK)
- czterobelkowe wyrzutnie rakiet 5P73 – 4 szt.
- rakiety 5W27
- stacje radarowe rozpoznania i wskazania celów: metrowe P-12 (lub nowsza P-18), decymetrowe P-15,
- samochody do transportu i ładowania wyrzutni PR-14 (Ził-131) – 8 szt.
- Elektrownia lub transformatorowa podstacja
- Dodatkowo dywizjony mogły wspierać łączność za pomocą aparatury łączności radioliniowej  5Ja61 „Cykloida”
Prace nad S-125M rozpoczęto w latach 50tych. System ten miał uzupełnić wcześniejsze systemy S-25 i S-75, które nie dawały pełnej skuteczności przy likwidacji celów na małych wysokościach. Wprowadzono na uzbrojenie z początkiem lat 60-tych. Początkowo jako wsparcie pierścienia OPL dla Moskwy, z czasem dla innych oddziałów oraz satelitarnych krajów. Nie będę rozpisywać każdego z tych elementów po kolei. Jednakże większość z nich do niedawna była widoczna w terenie: transformatorowa podstacja, miejsca postoju wyrzutni otoczone wałami ziemnymi, wybetonowane miejsce na SNR, itp.

Wsparcie techniczne i materiałowe dla kołobrzeskiej jednostki zapewniały dwa dywizjony techniczne: Słotnica i Brochocin. Najbliżej położona jest Słotnica – dawna wieś włączona w obszar lotniska Kluczewo.
Po rozmowach z Urzędem Gminy Ustronie Morskie wiemy, iż na tym terenie  są już wyznaczone geodezyjnie działki pod zabudowę i teren jest powoli oczyszczany z porastającej dzikiej roślinności.
Więc pozostało niewiele czasu aby zobaczyć dawny teren rosyjskiego pod kołobrzeskiego dywizjonu przeciwlotniczego.

Zamieszczone fotografie pochodzą z archiwum autora, chyba że jest podpisane inaczej;
- Czterobelkowa wyrzutnia rakiet 5P73 – stopklatka z rosyjskiego filmu o obronie przeciwlotniczej na serwisie YouTube
- Fotomontaż SNR-125 – autor: Cezary Piotrowski; zdjęcie zaczerpnięte z Pomorskiego Forum Eksploracyjnego

Tomasz Łowkiewicz

Przypisy:
1. Przyjąłem najczęściej pojawiający się okres 1972-1974, chociaż niektóre źródła twierdza, że pułk zaistniał dopiero w 1976 roku.
2. W niektórych źródłach jest podany Wędrzyn – jednak rezerwiści tego pułku wspominają dowództwo tylko w Legnicy.
3. Niekiedy określany jako Legnica.
4. Brak oficjalnej daty opuszczenia terenu – datuje się to na rok 1990 lub 1991.
5. Źródło: http://www.sgv.su/forumdisplay.php?29-Колобжег&s=1cf0bff727f1147cfc5b0c63ed299733 dostęp 28.09.2019 r.

Literatura:
Mariusz Lesław Krogulski – Okupacja w imię sojuszu, cz.2; Warszawa 2001; wyd. von borowiecky
http://www.sgv.su/forum.php
http://www.sgvavia.ru/forum/
http://pvo.guns.ru/s125/
https://infowsparcie.net/wria/index.html

Podpisy do ilustracji:
1. Teren jednostki widziany od strony Wieniotowa
2. Jedno z kilku stanowisk obrony - stanowisko wkm.
3. Zbliżenie na stanowisk obrony - stanowisko wkm od przodu.
4. Zbliżenie na stanowisko z boku.
5. Zbliżenie na stanowisko z góry - w oddali kościół w Ustroniu Morskim.
6. Transformatorowa podstacja.
7. Niemiecka osłona przeciwodłamkowa dla radaru Freya wykorzystywana przez Rosjan.
8. Napisy po Rosjanach na cegłach osłony radaru.
9. Widoczne jedno z obwałowań ziemnych po stanowisku wyrzutni rakiet.
10. Zdewastowany budynek 1 - prawdopodobnie centrum naprowadzania a przed nim miejsce na ukrycie dla pojazdów.
11. Zdewastowany budynek 1 - prawdopodobnie centrum naprowadzania - z prawej wejście do schronu.
12. Przed budynkiem naprowadzania - miejsca na ukrycie dwóch pojazdów.
13. Zdewastowany budynek 1- prawdopodobnie centrum naprowadzania - na wprost schron.
14. Schron obok budynku naprowadzania.
15. Zdewastowane wnętrze schronu.
16. Najazd na płaszczyznę dla SNR.
17. Fotomontaż - SNR-125.
18. Wybetonowana płaszczyzna postoju SNR.
19. Wybetonowana płaszczyzna postoju SNR - zbliżenie na rurę którędy biegły kable do budynków poniżej.
20. Zdewastowany budynek 2 - prawdopodobnie centrum naprowadzania.
21. Zdewastowany budynek 1 - prawdopodobnie centrum naprowadzania.
22. Zdewastowany budynek 2 - prawdopodobnie centrum naprowadzania.
23. Kłębowisko drutu kolczastego z siatką maskującą.
24. Zdewastowany budynek 3.
25. Zdewastowany budynek 3 - zbliżenie na maskowanie.
26. Zdewastowany budynek 4.
27. Zdewastowany budynek 4.
28. Czterobelkowa wyrzutnia rakiet 5P73.
29. Ził-131 jako PR-14 używany w Wojsku Polskim.
30. Ził-131 jako PR-14 używany w Wojsku Polskim - widok od przodu.
31. Ził-131 jako PR-14 używany w Wojsku Polskim - ujęcie rakiet 5W27.
32. Ził-131 jako PR-14 używany w Wojsku Polskim - ujęcie z tyłu.
33. Ził-131 jako PR-14 używany w Wojsku Polskim - ujęcie z boku.
34. Zbliżenie na tył rakiety 5W27.
35. Autor artykułu na Ził-131 jako PR-14.