Overcast Clouds

10°C

Kołobrzeg

28 marca 2024    |    Imieniny: Aniela, Sykstus, Joanna
28 marca 2024    
    Imieniny: Aniela, Sykstus, Joanna

Redakcja: tel. 500-166-222 poczta@miastokolobrzeg.pl

Portal Miasto Kołobrzeg FBPortal Miasto Kołobrzeg na YT

Regionalny Portal Informacyjny Miasta Kołobrzeg i okolic

reklama

reklama

reklama

epitafium kołobrzeg

Kołobrzeska bazylika była jednym z najpiękniejszych kościołów pomorskich. Wyposażenie jej wnętrza było porównywalne, a według niektórych nawet przerastało kościół św. Mikołaja w Stralsundzie czy Marii Panny w Greifswaldzie. Tak dużej rozpiętości czasowej i takiego natężenia poszczególnych rodzajów zabytków, od brązów po snycerkę, od malarstwa tablicowego po ścienne, nie było w żadnym innym kościele. Niestety, zawierucha wojenna zniszczyła to dziedzictwo i dziś możemy podziwiać jego niewielką część. Niedziela Zmartwychwstania jest dobrą okazją do poruszenia właśnie tej tematyki ze zbiorów bazyliki.

Przed wojną, scena zmartwychwstania była ujęta, co do zasady, w trzech miejscach: polichromia nawy głównej, chrzcielnica (26 scen z życia Chrystusa), a także piękne, renesansowe epitafium Faustyna (Faustinusa) Knigge. Z zachowanych dzieł sztuki do 1945 roku, to najstarsze epitafium o charakterze ołtarzowym. Tych epitafiów, obok płyt nagrobnych i epitafiów tablicowych, musiało być w kolegiacie więcej, ale do XX wieku zachowało się kilka. Były one zawieszone na obu emporach: północnej i południowej. Epitafium obrazowe, stanowiące malarstwo pomnikowe, było w okresie baroku niezwykle popularne, choć stać było na nie jedynie najbogatszych. Umieszczano je poza miejscem pochówku. Ukazywało najczęściej portret zmarłego, ale w otoczeniu dewocyjnym. Zawierało również inskrypcje, przesłania lub życiorysy. Temat epitafiów kołobrzeskiej bazyliki zasługuje na odrębne opracowanie, ale powyższe wymaga czasu.

Nie wiemy kiedy i gdzie urodził się Faustyn Knigge. Jego epitafium, choć znajduje się w książce Paula Hinza, to opracowanie zostało pominięte (może dlatego, że Hinz opisywał epitafia barokowe). Nie nawiązuje do tego dzieła także Johann Gottlieb Maass. Na szczęście zachował się opis tej postaci w pracy Johanna Friedricha Wachsena. Knigge był kanonikiem kołobrzeskiej kapituły. Zmarł 14 grudnia 1587 roku w wieku 67 lat. Informacja ta znajdowała się w inskrypcji pod epitafium. Jak podaje Wachsen, był wicedziekanem kapituły, czerpał dochody z tutejszego wikariatu, a więc miał sponsorowaną prebendę. Jego patronem był hrabia Eberstein, który lobbował na rzecz kanonika u biskupa Johanna Friedricha. Administrował tutejszym dekanatem, zasiadał w kapitule, wizytował parafie. Jak głosi inskrypcja pod epitafium, był jednym z najbardziej znanych i szanowanych kanoników. Był wierny Bogu i kochał życie, służąc, jak umiał najlepiej. Po jego śmierci, duch jego wciąż żywy unosić się miał w życiu miasta.

Epitafium powstało najprawdopodobniej w latach 80-tych XVI wieku, a więc bezpośrednio po śmierci kanonika. Prawdopodobnie wisiało na lub w okolicy lektorium. Postać Faustyna Knigge, jak pisze Wachsen, została przedstawiona w czarnej kanonickiej szacie z sobolowym futrem. Zmarły klęczy pod krzyżem Chrystusa, ze złożonymi rękami. Epitafium reprezentuje styl manieryzmu północnego. Izabela Galicka pisze, że głównym tematem malowanym jest scena wniebowstąpienia Chrystusa. Jest to błędna analiza (za Galicką powtarza to D. Kubicki). Główny obraz przedstawia scenę zmartwychwstania. Potwierdzają to następujące argumenty:
- Przed wojną, środkowa figura na szczycie, przedstawiała triumfującego, zmartwychwstałego Chrystusa z chorągwią, stojącego na kuli symbolizującej Ziemię, w otoczeniu dwóch aniołów na zakończeniu bocznych iglic;
- Prawy obraz dolnej części epitafium przedstawia najprawdopodobniej Jonasza wychodzącego na ląd z paszczy ryby, jako scenę ze Starego Testamentu, tożsamą ze sceną zmartwychwstania Chrystusa z Nowego Testamentu. Podobny układ istniał w kolegiacie na polichromii sklepień nawy głównej: wielka ryba połyka Jonasza – złożenie Chrystusa do grobu, Jonasz wychodzi z paszczy ryby na ląd – zmartwychwstały Chrystus z chorągwią depcze szatana;
- Scena główna przedstawia Chrystusa z chorągwią, w blasku chwały, odzianego w płaszcz purpurowy, z triumfalnie podniesioną ręką w geście: „Ufajcie, jam zwyciężył świat”;
- W dolnej części sceny głównej, widzimy śpiących strażników, zgodnie ze słowami Ewangelii: „(…) Niektórzy ze straży przyszli do miasta i powiadomili arcykapłanów o wszystkim, co zaszło. Ci zebrali się ze starszymi, a po naradzie dali żołnierzom sporo pieniędzy i rzekli: Rozpowiadajcie tak: Jego uczniowie przyszli w nocy i wykradli Go, gdyśmy spali (…)”.  Gdyby to była scena wniebowstąpienia, zamiast strażników, autor namalowałby uczniów Chrystusa, odprowadzających wzrokiem Mistrza wstępującego do Domu Ojca.

Całość epitafium, jest połączona w jeden element: wiarę, że śmierć jest jedynie przejściowym oczekiwaniem na zmartwychwstanie i sąd, tak jak powstał z martwych Jezus. Pod koniec XVI wieku, kiedy zmieniający się nieustannie świat kruszył fundamenty podstawowych wartości oraz estetyki, żywa wiara w zmartwychwstanie i życie wieczne gwarantowała pewną stałość przekonań, istnienie ładu i duchowej harmonii, tak bardzo potrzebnych człowiekowi u schyłku tej trudnej, przejściowej epoki. Sam manieryzm, przejawia się w braku brutalizacji przedstawień, sublimuje nienaturalne piękno, iluzję, fantazję, dążenie do zaskoczenia odbiorcy, jest jakby odbiciem oczekiwań tego okresu. Specjaliści nie są zgodni, czy scena główna jest temperą, czy też olejem na desce. Wyjaśniłaby to przeprowadzona podczas konserwacji ekspertyza. Snycerka obiektu jest misternie zdobiona złotem oraz polichromowana.

Obiekt przetrwał zawieruchę wojenną. W dokumentach nie ma wzmianki, kiedy przeniesiono go do kościoła mariackiego w Białogardzie. Wydaje się jednak, że miało to miejsce w II połowie lat 40-tych lub na początku lat 50-tych XX wieku, do czego rękę przyłożył ksiądz Jan Pękalski († 1964). Po tylu latach, w niektórych pracach nie tylko nie wspomina się, że omawiany obiekt pochodzi z kołobrzeskiej bazyliki, ale pisze się wprost, że jest to zabytek kościoła mariackiego w Białogardzie. Epitafium może być przeniesione do bazyliki. Zapytanie w tej sprawie w 1999 roku, a więc 20 lat temu, wniósł Sekretariat Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1000-lecia Utworzenia Biskupstwa w Kołobrzegu. Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał opinię pozytywną, zaznaczył jednak, że przeniesienie bez konserwacji nie wchodzi w rachubę. W uzasadnieniu napisano: „Służby Konserwatorskie nie widzą przeciwwskazań do przeniesienia epitafium, kierując się jego pierwotnym pochodzeniem i zasadą, że najwłaściwszym miejscem do ekspozycji obiektu jest jego pierwotne miejsce przechowywania i przeznaczenia”. Po wojnie, z obiektu zginęły figury szczytowe oraz dwie inne rzeźby, brakuje tablicy z inskrypcjami. Uległ on w swoim obecnym miejscu przechowywania sporym zniszczeniom. Na pogorszenie jego stanu technicznego wpłynęło nieprzeprowadzenie zabiegów konserwatorskich. Wilgoć i fatalne warunki przechowywania doprowadziły do pojawienia się grzybicy w niektórych partiach polichromii. Pękają deski, kruszy się polichromia, odpadają złocenia. Łuszczy się bezpowrotnie oryginalna warstwa malarska.

Tak to po wielu wiekach, kołobrzeskie zmartwychwstanie znalazło się w Białogardzie, gdzie nadal jest przechowywane. W miejscu zamocowania dzieła w bazylice, na emporze północnej, znajdują się oryginalne kotwy. Czekają na powrót dzieła do Kołobrzegu. Pytanie tylko, czy komuś w Kołobrzegu na tym zależy?

Robert Dziemba
Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu

Bibliografia:
J. F. Wachsen, Historisch Diplomatische Geschichte der Altsadt Colberg, Halle 1767.
J. G. W. Maass, Geschichte und Belschreibung der St. Marien Dom Kirche zu Colberg, Colberg 1837.
P. Hinz, Der Kolberger Dom und seine Bildwerke, Stettin 1936.
I. Galicka, Kolegiata p.w. NMP, Warszawa 1960.
Białogard 1299-1999, studia z dziejów miasta, B. Polak (red.), Koszalin-Białogard 1999.
R. Dziemba, Historia kołobrzeskiej Bazyliki Konkatedralnej, kalendarium, Kołobrzeg 2000.
D. Kubicki, Kołobrzeska Konkatedra, Pelplin 2000.

epitafium kołobrzeg

epitafium kołobrzeg

epitafium kołobrzeg

epitafium kołobrzeg

epitafium kołobrzeg

reklama

reklama

reklama

reklama

reklama

Dodaj komentarz

UWAGA!
Komentarze są prywatnymi opiniami Czytelników, za które redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Publikowanie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu. Jeśli jakikolwiek komentarz narusza obowiązujące prawo lub zasady współżycia społecznego, prosimy o kontakt poczta@miastokolobrzeg.pl. Komentarze niezwiązane z artykułem, naruszające regulamin lub zawierające uwagi do redakcji, będą usuwane.

Komentarze zostaną opublikowane po akceptacji przez moderatora.

Zgody wymagane prawem - potwierdź aby wysłać komentarz



Kod antyspamowy
Odśwież

Administratorem danych osobowych jest  Wydawnictwo AMBERPRESS z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Zaplecznej 9B/6 78-100 Kołobrzeg, o numerze NIP: 671-161-39-93. z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 500-166-222 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej wysyłając wiadomość mailową na adres poczta@miastokolobrzeg.pl Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa.

reklama