D O P A M I N A
PRZYJAZNA PRZESTRZEŃ PSYCHOEDUKACJI

Za oknami jesień a za progiem zima. Szaro, ponuro, deszczowo. Za chwilę być może mroźno. Czas na "budowanie" swojej indywidualnej odporności. Spacery lub inne aktywności fizyczne. Miód, imbir, cytryna, szczepionki przeciw grypie. Bliżej lata będziemy "budować" naszą sylwetkę, żeby bikini leżało na niej idealnie. Czy i nasz mózg możemy zabrać na "siłownię"? Czy w ten sposób możemy/potrafimy zbudować naszą wewnętrzną siłę psychiczną?

Dziś pierwsza część psychoedukacji o neruroplastyczności naszego mózgu, czyli między innymi o tym, jak naukowa wiedza z zakresu neurobiologii doświadczalnej umożliwia nam np. kształtowanie swoich zachowań albo radzenia sobie z emocjami.

Trochę teorii. Nasz mózg, a w zasadzie cały nasz układ nerwowy, zbudowany jest ze szczególnego typu komórek zwanych neuronami. To co ważne to to, że neurony są zdolne do tworzenia tzw. sieci neuronalnych. Sieci neuronalne to funkcjonalnie połączone neurony często z różnych obszarów naszego mózgu.  Innymi słowy owa sieć to populacja neuronów połączonych synapsami w celu wykonywania określonej funkcji po aktywacji. Ponadto sieci te mają zdolność łączenia się ze sobą, tworząc wielkoskalowe sieci mózgowe. Wskazane wyżej synapsy (stanowiące element składowy neuronu) to takie miejsca komórek nerwowych, w których przekazywana jest informacja.

Nasz mózg to organ, który się uczy. W praktyce oznacza to, że został - przez matkę ewolucję - zaprojektowany tak aby ZMIENIAŁY go twoje doświadczenia. I to jest bardzo dobra, Drogi Czytelniku, wiadomość.

Jest wiele definicji i sposób wyjaśniania terminu neuroplastyczności. Na potrzeby naszego dzisiejszego spotkania umówmy się, że neuroplastyczność będziemy rozumieli, jako tę cechę naszego mózgu, która powoduje, że każda przyswojona przez nas informacja zmienia nasz mózg. Ma to związek z aktywnością synaps, które pobudzane wielokrotnie (przez konkretny rodzaj informacji) stają się bardziej drożne. A to z kolei pozwala nam na budowanie takich rodzajów sieci neuronalnych, które uczą nasz mózg bycia bardziej szczęśliwym. Rick Hanson w sojowej genialnej, bestsellerowej książce "Szczęśliwy mózg" pisze o tym tak: Choć ciągle mnie to zdumiewa, jest to prawda: wszystko, co w powtarzalny sposób czujemy, czego doznajemy i pragniemy, o czym myślimy, powoli, lecz skutecznie, rzeźbi naszą strukturę neuronalną.

Zatem INTENSYWNA - stała bądź powtarzająca się - aktywność umysłowa (neuronalna) pozostawia TRWAŁY ślad w strukturze mózgu. Neurobiolodzy ujmują to tak: neurony, które odpalają razem łączą się ze sobą. W praktyce oznacza to tyle i aż tyle, że stany umysłowe (nasze aktywności umysłowe) stają się cechami neuronalnymi (neuroplastyczność zależna od doświadczenia). Doskonale obrazuje to badanie mózgu londyńskich taksówkarzy. Z uwagi na wykonywany zawód ich mózgi zapamiętują plątaninę londyńskich ulic i niezliczone możliwości wyboru różnych tras, które dojechać mogą do tego samego celu. Badania potwierdziły, że w ich mózgach wykryto grubsze warstwy neuronalne w hipokampie, czyi w takiej strukturze mózgu, która odpowiedzialna jest między innymi za tworzenie wspomnień wzrokowo-przestrzennych. Rzeczeni taksówkarze ćwiczyli określoną część mózgu i "wyhodowali" w niej nową tkankę. Podobnie jak budujemy mięśnie ćwicząc na siłowni.

Inne badania dowodzą, że osoby medytujące i praktykujące uważność (do czego gorąco zachęcam Cię Drogi Czytelniku) zwiększają ilość substancji szarej, co przekłada się na GRUBSZĄ korę mózgową w jej trzech kluczowych obszarach:
1. W korze przedczołowej odpowiedzialnej za kontrolę uwagi
2. W wyspie, czyli tej strukturze naszego mózgu, dzięki której dostrajamy się do samych siebie i do innych ludzi
3. Oraz we wspomnianym już hipokampie, który pełni ważną rolę w przenoszeniu (konsolidacji) informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz wspomnianej już orientacji przestrzennej.

Jak tej wiedzy możemy użyć dla celów budowania swojego dobrego zdrowia psychicznego np. tzw. sił wewnętrznych, rozumianych - w przeciwieństwie do ulotnych stanów umysłu - między innymi, jako stabilne cechy, trwałe źródło dobrostanu, mądrych i skutecznych działań?

Po pierwsze. Jeżeli twoje doświadczenia - Drogi Czytelniku - mają MOC tworzenia nowych synaps (co samo w sobie jest już niezwykłe) to tym bardziej możesz zdecydować, jakiego rodzaje doświadczenia "wpuścisz" do swojego życia. Po drugie. Twoje doświadczenia nie tylko tworzą nowe synapsy ale sięgają głębiej - do twoich genów, czyli niewielkich pasm atomów w skręconych cząsteczkach DNA znajdującego się w jądrach neuronów i .... UWAGA! zmieniają sposób ich działania. Przykład? Proszę bardzo. Jeśli - Drogi Czytelniku - praktykujesz np. relaksację i/lub uważność (do czego nieustająco ja i kubusiowe lekcje uważności zachęcamy) to taka praktyka zwiększa aktywność genów odpowiedzialnych za wyciszenie reakcji stresowych. A to z kolei przekłada się na zwiększenie twojej odporności psychicznej.

Zatem neuroplastyczność zależna od doświadczenia pokazuje, że każdy z nas ma MOC zmieniania  własnego mózgu na lepszy.  Jeffrey M. Schwartz (amerykański psychiatra i badacz w dziedzinie neuroplastyczności i jej zastosowania w zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych) nazwał to neuroplastycznością skierowaną na siebie.

O tym w jaki sposób tę, podarowaną nam przez Matkę Naturę, MOC możemy wykorzystać do wykształcenia trwałego poczucia spokoju, pewności siebie, samoakceptacji, uprzejmości, uczucia bycia kochanym, zadowolenia napiszę w następnym odcinak Mózgu na siłowni.

Na zakończenie dzisiejszego spotkania jeszcze króciutko o tym czym jest tzw. chłonięcie dobra. To taki rodzaj codziennej praktyki (o czym za tydzień) polegającej na aktywowaniu pozytywnego doświadczenia i instalowaniu go w swoim mózgu. Inaczej - chłonięcie dobra - to celowe uwewnętrznianie pozytywnych doświadczeń w pamięci utajonej, na co składa się:
1.    zbieranie
2.    wzbogacanie
3.    absorbowanie pozytywnych doświadczeń.

Jak o praktyce chłonięcia dobra, w "Szczęśliwym mózgu", pisze przywołany tu Rick Hanson? Poniższy opis to jednocześnie Twoje zadanie domowe. OBOWIĄZKOWE tylko wówczas jeśli zależy nam na poprawie jakości naszego życia.  
•    Zwróć uwagę na coś przyjemnego, co istnieje juz w twoim doświadczeniu. Być może jest to przynoszące uczucie odprężenia oddychanie, wygoda, ciekawość.
•    Znajdź coś dobrego w tej właśnie chwili. Na przykład coś solidnego, dobrze wykonanego, służącego ochronie, przydatnego lub pięknego, takiego jak wygodny fotel, drzewo za oknem albo obraz na ścianie.
•    Pomyśl o czymś, z czego się cieszysz teraz albo co cieszyło cię w przeszłości. Może to być coś tak prostego jak fakt, że masz dach nad głową.
•    Przywołaj na myśl kogoś, kto - jak czujesz - troszczy się o ciebie. Nie musi to być osoba, z którą łączy cię doskonała relacja, ale tak, której troska o ciebie - ciepło i życzenie ci tego, co najlepsze - jest prawdziwa.
•    Przywołaj na myśl kogoś, kogo lubisz.
•    Pomyśl o rzeczach, które pomagają ci poczuć siłę...spokój...wdzięczność...szczęście...miłość innych...miłość do innych.

Teresa Maria Bleczyc
psycholożka i mediatorka, prawniczka i filozofka, propagatorka Porozumienia bez Przemocy (NVC), współtwórczyni Porozumienia na Fali Kołobrzeskie Centrum Mediacji.