Kiedy w 1990 roku ustawą o samorządzie gminnym przywrócono i powołano do życia lokalne samorządy, pozwolono na ich terenie utworzyć jednostki pomocnicze, takie jak dzielnice, osiedla i sołectwa. Na terenie naszego miasta takich osiedli było 9 i często padały pytania o sens ich utworzenia. Dyskusja na ten temat trwała bez mała 30 lat.

Jeśli porównamy osiedla w miastach i sołectwa na wsi, widzimy wyraźnie, że sołectwa jako jednostki samorządu wsi mają długą tradycję i stanowią dość naturalnie wyodrębnioną jednostkę – przestrzenną i społeczną. Sołtys i rada sołecka dbają o wspólny interes i dobrobyt wyraźnie uchwytnej społeczności – wsi. W miastach natomiast, ze względu na szybkie powstawanie całych dzielnic nowego budownictwa wielorodzinnego lub jednorodzinnego, granice osiedli istnieją tylko na mapach. Ciężko jest uchwycić odrębne, jednolite osiedla, nie mówiąc o wspólnym interesie mieszkańców. Bo jak połączyć np. interes mieszkańca Osiedla Bajkowego z interesem mieszkańca ul. Zygmuntowskiej? Do niedawna przecież teoretycznie mieszkali oni na terenie wspólnego, ogromnego terytorialnie Osiedla nr 3 Zamoście. Wiem z doświadczenia, że nie jest to realne. Nic zatem dziwnego, że tak jak w innych miastach w Polsce (przeglądałem prace na ten temat z Poznania i Wrocławia), tak i w Kołobrzegu, tematyka osiedlowa cieszyła się gorzej niż kiepskim zainteresowaniem mieszkańców. Świadczyły o tym m.in. porażająco niska frekwencja wyborcza w wyborach osiedlowych, która wynosiła, z tego co pamiętam, około 3%. Nie będę rozwodził się nad innymi elementami słabej kondycji jednostek pomocniczych. Dodam tylko, że po kilkudziesięciu latach ich funkcjonowania, Rada Miasta ostatecznie, oczywiście po burzliwej dyskusji, zlikwidowała rady osiedla, zastępując je niejako budżetem obywatelskim.

I tak mogło pozostać...

Choć jest to pieśń bardzo dalekiej przyszłości, trzeba myśleć o integracji administracyjnej miasta Kołobrzeg. Ustawodawca dał nam taką możliwość, jednakże na zasadzie dobrowolności, z poszanowaniem interesów wszystkich stron. Jak ważna jest to sprawa mogliśmy się przekonać przy próbie lokalizacji nowego schroniska dla zwierząt, lub przeniesienia cmentarza komunalnego. Problemy z tym związane jasno pokazały, że Kołobrzeg dusi się w swoich dotychczasowych granicach i będzie coraz gorzej.

Wyobraźmy sobie, hipotetycznie oczywiście, co by się stało, gdyby doszłoby do integracji terytorialnej z sąsiednią miejscowością. Status uzdrowiska Kołobrzegu przeszedłby z automatu na nowe tereny. Nie każdemu może się to spodobać. Aby w przyszłości uniknąć takiej sytuacji, z pomocą przychodzi ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych. Mówi ona wyraźnie w art. 33 pkt 1, że „granice  obszaru, któremu został nadany status uzdrowiska albo status obszaru ochrony uzdrowiskowej, pokrywają się z granicami administracyjnymi gmin, miast lub jednostek pomocniczych gmin” - czyli naszych osiedli. Mówiąc wprost, uzdrowisko zostawić w dotychczasowych granicach miasta Kołobrzeg opartego na granicach osiedlowych, które ponownie trzeba utworzyć. Tyle w skrócie, nie będę dalej brnął w argumentacje „za” lub „przeciw”...

Fakty są takie, że podjęto działania, aby rady osiedla reaktywować. W lutym 2022 roku powstał nawet zespół przy prezydencie miasta do spraw utworzenia tych jednostek pomocniczych. Wyniki prac zespołu i ich konkretne propozycje mają być znane już niedługo.

Moja ocena tego jest taka:
Likwidacja rad osiedli budziła we mnie mieszane uczucie, bo uważam, że nie zawsze poprawą na lepsze jest likwidowanie, bądź zamykanie czegokolwiek. Ale z drugiej strony, życie pokazało, że Kołobrzeg bez jednostek pomocniczych funkcjonuje i przynajmniej ja nie zaobserwowałem jakichś spektakularnych zgrzytów. Chociaż budżet obywatelski, który zdaniem niektórych, miał być skutecznym zamiennikiem osiedli, według mojej oceny okazał się gorszym niewypałem niż temat tego felietonu. Wynik budżetu z góry przewidywalny, zainteresowanie gorzej niż mikroskopijne itp. Jest to jednak temat na osobny felieton.

Ale do rzeczy. W przypadku reaktywacji rad osiedli należy przedstawić nową, bardziej nowoczesną formułę. Na pewno trzeba dokonać zmian terytorialnych, dostosować istniejące dzielnice mieszkalne, do ich indywidualnego charakteru. Mówiąc wprost, zrobić ich więcej, lecz mniejsze, bardziej lokalne. Nie stawiać na jakieś sformalizowane, duże liczbowo rady osiedlowe, ale postawić na ogólne zebranie mieszkańców i wybrać tylko kilkuosobowy zarząd do działania w interesie lokalnej społeczności. Dać im większe uprawnienia do wyrażania opinii w ważnych dla nich tematach. Pomysłów jest dużo i mam nadzieję, że zespół który nad tym tematem pracuje, przedstawi konkretne, kreatywne rozwiązania.

Decyzję CZY reaktywujemy i ewentualnie w JAKIEJ formie, podejmie ostatecznie Rada Miasta na sesji.

Dariusz Zawadzki